Algemene Financiële Beschouwing door Frans de Neree
Economische situatie
Vz, ik wil graag beginnen met de economische situatie. Economisch leven we nog steeds in dik weer. De lucht is nog pikzwart maar er beginnen tekenen te komen dat de regen ophoudt. Hier en daar zijn zelfs opklaringen te zien. Het is nogal wat dat over ons heen is gekomen: een financiële crisis die ons bijna aan de rand van de afgrond heeft gebracht gekoppeld aan een wereldwijde recessie, een samenloop nog nauwelijks eerder vertoond in de wereldgeschiedenis.
Even wat cijfers om de omvang van het probleem te schetsen:
In 2008, dus vorig jaar, hadden we nog een overschot van ruim 4 miljard. Dus we hielden in 2008 nog 4 miljard over.
Dat is inmiddels radicaal veranderd. In 2009 geven we bijna 28 miljard meer uit dan we binnenkrijgen en in 2010 is dat 36.5 miljard. De verwachting is dat we in 2011 ruim 33 miljard meer uitgeven dan we binnen krijgen. Totaal over drie jaar leven we dus 97 miljard boven onze stand.
Vz, dat heeft ook gevolgen voor de staatsschuld. Deze schuld loopt in de periode van 2008 tot en met 2011 op met maar liefst op met 152 miljard. Dat houdt in dat er vanaf 1 januari 2009 gemiddeld ruim 1200 euro per seconde aan staatsschuld bijkomt. Dat is 72000 euro per minuut.
Al dat geld moet geleend worden en dat leidt tot rente-uitgaven die jaarlijks al meer bedragen dan de uitgaven aan het basisonderwijs en kinderopvang tezamen.
Tijd voor de schuldhulpverlening zou mijn fractiegenote Elly Blanksma mij aanraden. Maar wie moet de hulp verlenen? Dat zijn we zelf en daarom heeft het kabinet 20 beleidsterreinen aangewezen waar dwingend gekeken moet worden naar een besparingsvariant van 20% BBP per beleidsterrein. Over deze aanpak is uitvoerig gediscussieerd tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen. Namens de CDA-fractie wil ik hier de discussie niet over doen. Wel wil ik hier herhalen wat mijn fractievoorzitter Pieter van Geel hierover heeft gezegd tijdens deze APB. Het CDA maakt niet mee dat wij alles over de schutting naar een nieuw kabinet gooien. In het voorjaar dient besluitvorming plaats te hebben en de besluitvorming kan dan vertaald worden in maatregelen op te nemen in de voorjaarsnota en in de miljoenennota 2011.
Vz, we staan voor een enorme uitdaging. Om de economie weer op gang te krijgen heeft dit kabinet de automatische stabilisatoren zoals opgesloten in de begrotingsregels in stand gelaten. De uitgaven blijven zolang de crisis duurt in stand ook al lopen de inkomsten terug. Het voordeel van deze automatische stabilisatoren is dat er automatisch geld in de economie gepompt wordt als het slecht gaat. Vaak is het zo dat als bewust, dus niet automatisch, geld gestopt wordt in de economie, je vaak te laat bent of te vroeg. Daarnaast heeft het kabinet in het aanvullend coalitieakkoord specifieke stimuleringsmaatregelen genomen. De CDA-fractie roept het kabinet met klem op de in het stimuleringspakket extra uitgetrokken middelen niet alleen te beleggen, zoals dat zo mooi heet, maar ook uit te geven aan de in het pakket opgenomen maatregelen. Graag wil de CDA-fractie op zijn laatst bij de najaarsnota een voortgangsrapport ontvangen over de uitwerking en de effecten van het stimuleringspakket uit het aanvullend beleidsakkoord. Graag een toezegging van het kabinet.
Vz, tijdens de APB is ook gesproken over de internationale commentaren op de Nederlandse aanpak. Daaruit spreekt een zekere mate van bewondering. Maar er zijn ook economen die het er niet mee eens zijn. Ik denk aan Sweder van Wijnbergen. Kan de minister hier nog wat nader op ingaan zeker na de G20 in Pittsburgh
Vz, als we niets doen dan zitten we in 2015 zelfs bij een normale economische groei van 2% nog met een tekort tussen 4 en 6%. Bij een economisch groei van 1% komen we op een tekort van tussen de 6 en 8% uit.
Dramatisch. Daarom grijpt het kabinet in:
• Door de heroverwegingsoperatie die uiteindelijk 35 miljard moet opleveren
• Door de maatregelen voor de lange termijn zoals de verhoging van de AOW-leeftijd, maatregelen in de zorg en het niet indexeren van de 1 miljoengrens waarboven een hoger eigenwoning forfait geldt
• Door de taakstelling tekortreductie in 2011 ten bedrage van 1,8 miljard en dan een bedrag van 3,2 miljard door de veronderstelde loonmatiging collectieve sector
• En door de tekortreductiewet.
Vz, om het beeld scherp te krijgen wil de CDA-fractie een overzicht van deze minister hoe een aantal maatregelen samenlopen dan wel elkaar overlappen over de periodes 2010 tot en met 2015en tot welke EMU-saldi dat leidt en tot welke afname van de schuld. Daarbij denkt mijn fractie aan de 1.8 miljard, de 3,2 miljard, de 0.5% van de tekortreductiewet en de 35 miljard van de heroverwegingsoperaties.
Vz, in tabel 3 van het aanvullend beleidskader 2009-2015: de budgettaire paragraaf, is over 2010 ook een bedrag opgenomen en wel 1.3 miljard onder uitwerking akkoord sociale partners op lonen en uitkeringen collectieve sectoren. De CDA-fractie heeft dit bedrag niet helemaal terug kunnen vinden in de stukken, maar de minister kan ons ongetwijfeld aangeven waar we moeten kijken.
Vz, dan onze ambtenaren. Afgelopen week bereikten ons berichten over de afslanking van het rijksambtenarenapparaat waar wij niet vrolijk van worden. Terwijl we met z’n allen een doelstelling hebben afgesproken om bijna 13000 minder ambtenaren in dienst te hebben, komen er volgens de Algemene Rekenkamer juist meer bij! Tot nu toe blijkt het resultaat te zijn 6100 ambtenaren minder en 6900 erbij .Dat kan niet. Voorzitter dat draagt niet bij aan het vertrouwen dat wij nu en straks onze doelstellingen gaan halen. Het gaat ons om een nettoresultaat. Het CDA zou daarom graag zien dat er een vacaturestop ingesteld wordt bij de beleidsdepartementen en bij de niet uitvoerende ZBO’s.
Financiële sector
Dan nu over naar de financiële sector. Bij het debat vlak voor het zomerreces over de extra kapitaalinjectie in ABNAMRO en ook daarna bij de voorjaarsnota, heb ik namens de CDA-fractie gevraagd bij de Financiële Beschouwingen te komen met een overzicht hoe de financiële sector erbij staat. Daarbij heb ik namens mijn fractie ook gevraagd naar de uitkomsten van de stresstesten uitgevoerd door de Nederlandsche Bank. Ook wil de CDA-fractie een totaaloverzicht van de financiële ingrepen die ons nog te wachten staan in de door de staat gesteunde dan wel in eigendom toebehorende banken. Wij hebben als Kamer gisteren 2 brieven gekregen, één over de situatie bij ABNAMRO Fortisbank en één over de stresstesten. Uit beide brieven komt het beeld naar voren dat bij ABNAMRO Fortis nog het nodige moet gebeuren.
Vz, de CDA-fractie wil een totaal plaatje voordat er überhaupt ,om een mooi Nederlands woord te gebruiken, nog nagedacht kan worden over extra kapitaalinjecties.
Graag een uitvoerige reactie van de minister op dit punt.
In dit verband ook graag wat meer duidelijkheid over de stand van zaken met betrekking tot het afstoten van bepaalde zakenbankactiviteiten van ABNAMRO. Ik heb namens de CDA-fractie al eerder gezegd en ik herhaal dat hier, dat het niet zo kan zijn dat de Nederlandse Staat staatsteun moet geven omdat de zakenpoot van ABNAMRO op last van de Europese Commissie met zwaar verlies verkocht moet worden. Vz, het zou goed zijn als er snel duidelijkheid komt over de fusie tussen ABNAMRO en Fortis. De werknemers van deze instellingen verkeren al lange tijd in grote onzekerheid. Is er geen weg te vinden waarbij de fusie toch snel doorgezet kan worden zonder de dwang van de onmiddellijke verkoop van de zakenbankactiviteiten. Als er geen koper is tegen een aanvaardbare prijs voor de zakenbankactiviteiten dan kan het toch niet zo zijn dat mevrouw Kroes de zaak in gijzeling houdt. De Europese Commissie moet ook eens inzien dat nu een aantal banken juist vanwege Brussel in een herstructureringsfase zitten en zij bepaalde onderdelen moeten afstoten, er eigenlijk alleen nog maar een verkopersmarkt is. Kopers tegen een aanvaarbare prijs voor onderdelen van banken zijn niet te vinden. Het kan niet zo zijn dat het juist de Europese Commissie is die een volgende financiële crisis veroorzaakt door haar waanzinnige eisen in deze tijd.
Vz, er schijnt nog steeds onduidelijk te bestaan voor hoeveel de ABNAMRO en Fortisbank nu precies gekocht is. Tot gisteren dacht mijn fractie voor 23.3 miljard. Dat blijkt nu weer 4 miljard minder te zijn vanwege de verzekeringspoot van Fortis. En daar komt naar alle waarschijnlijkheid ook weer geld bij zo blijkt uit de brief van gisteren. Kan de minister nu eens duidelijk aangeven op welk bedrag de teller nu staat? Dus wanneer springt de Nederlandse Overheid uit de kosten?
Dan de banken waaraan de Staat directe steun heeft gegeven. Dat zijn er drie: ING, SNS Reaal en Aegon. Dit gaat in totaal om een bedrag van bijna EUR 14 mld. Hoe staat het met de terugbetaling hiervan? Hebt u hierover overleg met de banken? Ik heb dit ook bij de voorjaarsnota aan de orde gesteld. Datgene wat ik toen namens de CDA-fractie heb gezegd over de kans dat ING wat gaat terugbetalen komt op een zeer heldere wijze en mooier verwoord terug in een column van Bartjens in het FD van woensdag 26 augustus jl.
In het slechtste geval krijgt de Staat, om maar bij het voorbeeld van ING te blijven, geen 15 miljard en geen vergoeding van 8.5%. Graag een reactie van de minister.
Vz, er wordt veel gebruik gemaakt van de garantieregeling, volgens welke de staat, obligatieleningen van financiële instellingen garandeert. Inmiddels staat de teller op bijna EUR 50 mld. Hoe kijkt de Minister aan tegen de risico’s die hieruit voortvloeien?
Dan nog de risico’s van de hypotheekportefeuille die de Staat begin dit jaar heeft overgenomen van ING. Het lijkt erop dat er vanuit Brussel nogal wat kritiek op deze deal is. Mevrouw Kroes heeft laten weten dat zij nadere informatie van de minister wil. U hebt in diverse media gezegd dat u trots bent op deze deal en dat veel landen graag van Nederland willen weten hoe wij dit hebben aangepakt. Hoe kan het dan zijn dat mevrouw Kroes zo kritisch is. De koers van ING schoot onderuit toen dit duidelijk werd, omdat ING meer geld aan de overheid zou moeten betalen. Op welke punten wil zij eigenlijk meer informatie en waarom?
Over het tweede kwartaal heeft ING weer aanzienlijk moeten afschrijven op de Amerikaanse Alt A hypotheken. De Staat heeft het risico voor 80% van deze portefeuille overgenomen. Er is een buffer ingebouwd voor toekomstige verliezen van 10%, Dat risico blijft bij ING. Is deze buffer niet bijna opgesoupeerd? Wat voor nieuw licht werpt dat op de risico’s die door Staat gelopen worden op deze portefeuille?
Bonussen
Vz, dan de bonussen
In de VS herstelt de financiële sector zich weer geleidelijk. Dit is op zich positief, ware het niet dat dit helaas ook lijkt te betekenen dat de oude bonuscultuur weer dreigt terug te keren. Zodra de banken weer los zijn gekomen van het bankeninfuus, gaan ze zich direct weer te buiten aan buitensporige bonussen. Gelukkig heeft ook president Obama stelling genomen tegen terugkeer van de bonuscultuur. ‘Roekeloze banksystemen met vette bestuurdersbonussen worden niet langer getolereerd’ zei hij recentelijk.
Tijdens de vergadering van de G20 te Pittsburgh is op dit punt gelukkig aanzienlijke vooruitgang geboekt. De complimenten van de CDA-fractie aan het kabinet, met name de Minister-president en de minister van Financiën. Taai doorzettingsvermogen heeft de zaak doen kantelen.
Er zijn stappen in de goede richting genomen ten aanzien van het aanpakken van de bonuscultuur in de financiële sector. Pittsburgh heb ik net genoemd. De Code van de Nederlandse Vereniging van Banken, die onder druk van de politiek, tot stand is gekomen, is ook een goede positieve stap. Er komt nu ook krijgshaftige taal uit Londen
Helaas worden we echter steeds weer door de feiten achterhaald. Onderzoek van De Nederlandsche Bank naar het beloningsbeleid onder 27 financiële instellingen in 2007 en 2008 toont dat de bonussen van de bestbetaalde bankiers in 2008 amper zijn gekort. Bankiers die EUR 1,5 mln of meer verdienden, ontvingen bonussen van gemiddeld ruim 300%. Het hogere middenkader in de financiële sector heeft wel de helft van de bonus moeten inleveren. De Nederlandsche Bank wijst op ernstige gebreken in de governance van de sector; zo zijn de raad van commissarissen en de risk- en complianceafdelingen onvoldoende betrokken bij het beloningsbeleid.
Vz, de CDA-fractie krijgt hier een sik van of laat mij het duidelijker zeggen: “de CDA-fractie is het op het punt van de bonussen spuugzat”. Binnen de banksector blijkt het nog steeds zo te zijn dat als de doelstellingen niet gehaald worden dat dan niet de bonussen naar beneden worden bijgesteld, maar de doelstellingen zelf. Dat kan niet langer zo. Misschien moeten we het roer radicaal omgooien en moeten we naar een systeem waar de Raad van Commissarissen in de financiële sector het enige orgaan is dat de beloningen voor de top en subtop concreet ingevuld voorstelt op basis van heldere en dwingende regels in bijvoorbeeld de Wet Financieel toezicht. Dit voorstel moet dan vooraf preventief getoetst dan wel goedgekeurd worden door de Nederlandsche Bank als prudentieel toezichthouder. De goedkeuring van de algemene vergadering van aandeelhouders achteraf blijft overigens in stand.
Agentschap
Tijdens de voorjaarsnota ben ik ingegaan op de wenselijkheid van het opzetten van een agentschap of andere entiteit die bepaalde taken van de overheid zou moeten overnemen voor wat betreft de aansturing van de financiële instellingen. Te denken valt aan het managen van de risico’s van de overheidsinvesteringen in de financiële sector, het uitoefenen van de aandeelhoudersrechten en het aansturen van de overheidscommissarissen. De Kamer heeft hierover ook een motie aangenomen waarin de minister verzocht wordt vòòr de miljoenennota te komen met voorstellen voor de inrichting en het mandaat van een dergelijk agentschap. De brief is net binnen gekomen en leidt nog niet tot uitvoering van de motie. De CDA-fractie betreurt dat aangezien de motie bijna drie maanden geleden is aangenomen. In onze ogen dient een dergelijke entiteit zo snel mogelijk tot stand te komen. Het kan niet zo zijn dat eerst drie maanden gekeken wordt naar het systeem in het Verenigd Koninkrijk, dat systeem afgeserveerd wordt en dat dan rustig naar het systeem in Zweden wordt gekeken. Mijn fractie wil graag van de minister een concrete datum waarop het voorstel er ligt. Najaar is veel te vaag.
Financiële verhouding Rijk en provincies
In de voorjaarsnota heeft de CDA-fractie de afspraken aan de orde gesteld tussen het Kabinet en het IPO over de herijking van de financiële verhoudingen tussen Rijk en provincies. Er ligt de afspraak dat op basis van het advies van de Raad voor financiële verhoudingen en de contra-expertise van de Commissie Boorsma een verdiepingsslag nodig is om tot gezamenlijk gedeelde opvattingen te komen. Dat verheugt mijn fractie want er ligt een groot gat tussen de diverse deskundigen. Hoe staat het met dit overleg? De CDA-fractie herhaalt dat zij zich kan voorstellen dat als kabinet en IPO het al eens worden over de bedragen, de provincies zich van hun verplichtingen kunnen kwijten door meer bij te dragen aan projecten in hun provincie die nu nog op de departementale begrotingen drukken. De CDA-fractie herhaalt dat zij ervan uit gaat dat dit bedoeld wordt met decentralisatiearrangementen en/of investeringsprogramma’s.
In dit verband vraagt de CDA-fractie het kabinet toch ook nog eens goed te kijken hoe de plannen van dit kabinet voor 2010 en volgende jaren uitpakken voor de gemeentes en provincies. Een goede en zorgvuldige communicatie is hiervoor nodig.
Nog twee korte vraagjes.
De enorme verhoging van de WGA-premies voor het MKB en dat op een moment dat ze nauwelijks nog tijd hebben na te denken of ze het risico privaat willen onderbrengen. Op zijn minst zo de termijn voor het maken van de keuze verlengd kunnen worden.
Dan tot slot een kort vraagje aan de Staatssecretaris.
Wat zijn laatste ontwikkelingen rond de opsporing van buitenlandse vermogens? Heeft dat al een aanzienlijke invloed op het EMU-saldo in positieve zin?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten